Kiedy należy uwzględnić oszczędności gospodarstwa domowego?

Erfolgt ein Einzug ins Pflegeheim, Altenpflegeheim oder in der Pflegeabteilung eines Altenheims oder Wohnstifts wegen Pflegebedürftigkeit, sind die hohen Heimkosten wie Krankheitskosten als außergewöhnliche Belastungen nach § 33 EStG absetzbar, wobei das Finanzamt eine zumutbare Belastung anrechnet.

Da in diesem Fall eigene Verpflegungs- und Wohnungskosten eingespart werden, sind die abzugsfähigen Heimkosten zuvor noch um eine sog. Haushaltsersparnis zu kürzen. Dies aber gilt nur dann, wenn der eigene Haushalt aufgelöst wird.

Die abzugsfähigen Heimkosten dürfen jedoch nicht um eine Haushaltsersparnis gekürzt werden, so lange der Pflegebedürftige seinen Haushalt beibehält. Denn in diesem Fall laufen die Fixkosten des Haushalts, wie Miete, Schuldzinsen, Grundgebühr für Strom, Wasser usw. sowie Reinigungskosten weiter. Es gibt hierfür keine allgemeingültige zeitliche Begrenzung. Vielmehr wird insbesondere auch wegen der psychischen Belastung, die mit einer Auflösung der angestammten Wohnung und der endgültigen Übersiedlung in ein Pflegeheim verbunden ist, von einem Abzug der Haushaltsersparnis solange abzusehen sein, als die Wohnung noch beibehalten wird.

Übrigens: Dies gilt ebenfalls, wenn die Wohnung des Pflegebedürftigen von dessen Ehegatten weiter bewohnt wird. Auch in einem solchen Fall entstehen durch die dann zu große Wohnung bedingte Fixkosten, die den Abzug einer Haushaltsersparnis von den Heimkosten als nicht gerechtfertigt erscheinen lassen.

Falls beide Eheleute aufgrund ihrer Pflegebedürftigkeit gemeinsam in ein Pflegeheim umziehen und ihren Haushalt auflösen, wollen die Finanzämter die Haushaltsersparnis doppelt abziehen, obwohl doch nur ein gemeinsamer Haushalt aufgelöst wird. So hat es auch das FG Nürnberg bestätigt (FG Nürnberg vom 4.5.2016, 3 K 915/15; Revision VI R 22/16).

(2022): Kiedy należy uwzględnić oszczędności gospodarstwa domowego?

Jakie warunki muszą być spełnione, aby odliczyć koszty domu opieki?

Wydatki na pobyt w domu opieki, domu opieki dla osób starszych lub na oddziale opieki w domu seniora lub rezydencji mogą być odliczone jako koszty nadzwyczajne zgodnie z § 33 EStG, jeśli powodem jest potrzeba opieki, niepełnosprawność lub choroba.

Osoby wymagające opieki to "osoby, które z powodu choroby fizycznej, umysłowej lub psychicznej bądź niepełnosprawności potrzebują na stałe, przewidywalnie przez co najmniej sześć miesięcy, pomocy w znacznym lub wyższym stopniu przy zwykłych i regularnie powtarzających się czynnościach życia codziennego" (§ 14 SGB XI).

Za osoby wymagające opieki uważa się osoby,

• które zostały zakwalifikowane do jednej z trzech grup opieki (do 2016 r.) lub jednego z pięciu stopni opieki (od 2017 r.) zgodnie z ustawą o ubezpieczeniu pielęgnacyjnym §§ 14, 15 SGB XI.
• u których stwierdzono znaczne ograniczenie zdolności do samodzielnego życia, tzw. osoby chore na demencję (zgodnie z § 45a SGB XI).
• które posiadają legitymację inwalidzką z oznaczeniem "H" lub "Bl".
• które są objęte opieką ambulatoryjną, a koszty opieki są fakturowane oddzielnie przez uznany serwis opiekuńczy.
• które są umieszczone w domu seniora, a koszty opieki w stawce 0 są fakturowane oddzielnie (wyrok BFH z 10.5.2007, BStBl. 2007 II s. 764).

Wydatki na pobyt w domu z powodu potrzeby opieki, niepełnosprawności lub choroby są odliczane jako koszty nadzwyczajne zgodnie z § 33 EStG. Dotyczy to nie tylko kosztów usług medycznych i opieki, ale także kosztów zakwaterowania i wyżywienia. Urząd skarbowy pomniejsza koszty o dopuszczalne obciążenie.

Jeśli koszty pobytu w domu są odliczane jako koszty nadzwyczajne, nie można skorzystać z podwyższonego ryczałtu dla osób niepełnosprawnych w wysokości 7.400 Euro ani z 'normalnego' ryczałtu dla osób niepełnosprawnych (R 33.3 ust. 4 EStR). Ponadto koszty pobytu w domu są pomniejszane o tzw. oszczędności gospodarstwa domowego z tytułu zaoszczędzonych kosztów wyżywienia i mieszkania, jeśli własne gospodarstwo domowe zostanie zlikwidowane.

Inaczej jest w przypadku pobytu w domu seniora z powodu wieku: wtedy koszty pobytu w domu są zaliczane do zwykłych kosztów utrzymania i nie są uznawane podatkowo. Jeśli w późniejszym czasie wystąpi potrzeba opieki i zostanie stwierdzony co najmniej stopień opieki I, koszty pobytu i opieki mogą być w pełni odliczone jako koszty nadzwyczajne, przy czym urząd skarbowy uwzględnia dopuszczalne obciążenie (pismo BMF z 20.1.2003, BStBl. 2003 I s. 89).

(2022): Jakie warunki muszą być spełnione, aby odliczyć koszty domu opieki?

Czy można również w domu opieki ubiegać się o ulgi podatkowe na usługi związane z gospodarstwem domowym?

Istnieje ulga podatkowa na usługi związane z gospodarstwem domowym. Do usług związanych z gospodarstwem domowym należą przede wszystkim prace domowe, które zwykle wykonują członkowie prywatnego gospodarstwa domowego, a do których zatrudniany jest niezależny usługodawca.

Wchodzą w rachubę również usługi opiekuńcze i pielęgnacyjne. Wydatki na usługi opiekuńcze i pielęgnacyjne mogą być odliczone bezpośrednio od podatku w wysokości 20%, maksymalnie 4.000 Euro rocznie (§ 35a ust. 2 EStG). Ulga podatkowa przysługuje nie tylko osobie wymagającej opieki, ale także krewnym, jeśli ponoszą oni koszty usług opiekuńczych i pielęgnacyjnych.

Ulga podatkowa może być również wykorzystana przez osoby mieszkające w domu spokojnej starości, domu seniora, domu opieki lub rezydencji. Należy rozróżnić dwa przypadki:

(1) Pobyt w domu z własnym gospodarstwem domowym:

Ulga podatkowa zgodnie z § 35a EStG jest możliwa, jeśli w domu prowadzone jest samodzielne i zamknięte gospodarstwo domowe. Gospodarstwo domowe w domu istnieje, jeśli pomieszczenia są wyposażone w sposób umożliwiający prowadzenie gospodarstwa domowego (łazienka, kuchnia, część mieszkalna i sypialna), mogą być indywidualnie użytkowane (możliwość zamknięcia) i można udowodnić lub uprawdopodobnić własne zarządzanie przez mieszkańca. Jest to możliwe tylko wtedy, gdy mieszkaniec domu zajmuje apartament, a nie tylko pokój opieki bez własnej kuchni.

Objęte ulgą są usługi operatora domu,

• które są świadczone bezpośrednio w gospodarstwie domowym mieszkańca (apartament) i rozliczane indywidualnie, na przykład sprzątanie apartamentu, usługi opiekuńcze i pielęgnacyjne.
• które operator domu udostępnia zgodnie z umową domową i które są rozliczane ryczałtowo lub indywidualnie, w szczególności prace konserwatorskie, pielęgnacja ogrodu, drobne naprawy, sprzątanie powierzchni wspólnych, usługi personelu domowego i piętrowego.
• które w razie potrzeby są wykorzystywane przez mieszkańca, pod warunkiem dostarczenia dowodu. Dotyczy to zarówno usług świadczonych przez samego operatora domu, ewentualnie za pomocą własnego personelu, jak i usług zewnętrznego dostawcy. Również koszty pobierane ryczałtowo przez operatora domu są objęte ulgą, pod warunkiem udowodnienia, że opłacona usługa została faktycznie świadczona na rzecz mieszkańca domu.

(2) Pobyt w domu bez własnego gospodarstwa domowego

Dla ulgi podatkowej zgodnie z § 35a EStG nie jest konieczne posiadanie własnego gospodarstwa domowego w domu. Również w przypadku pobytu tylko w pokoju objęte ulgą są takie wydatki, które są porównywalne z pomocą domową. Usługi opiekuńcze i pielęgnacyjne nie są porównywalne z pomocą domową.

Objęte ulgą są na przykład proporcjonalne koszty za

• sprzątanie pokoju, apartamentu i powierzchni wspólnych,
• przygotowywanie i serwowanie posiłków w domu,
• usługi pralnicze, o ile są świadczone w domu.

Nieobjęte ulgą są

• wydatki na usługi, które nie są świadczone na miejscu w domu, np. pranie i prasowanie w zakładzie usługodawcy lub „posiłki na kółkach” dostarczane z zewnątrz.
• opłaty czynszowe, takie jak ogólne wydatki na pobyt w domu spokojnej starości, domu opieki lub rezydencji.
• wydatki na dozorca, ogrodnika oraz usługi rzemieślnicze. Można je odliczyć tylko wtedy, gdy istnieje własne zamknięte gospodarstwo domowe.
• usługi opiekuńcze i pielęgnacyjne poza własnym gospodarstwem domowym, np. w pokoju opieki. Mogą one być zgłoszone jako nadzwyczajne obciążenia ogólnego rodzaju z uwzględnieniem dopuszczalnego obciążenia.

Wskazówka: Często zdarza się, że najemcy, a zwłaszcza mieszkańcy domów opieki, domów spokojnej starości lub rezydencji seniora, muszą płacić ryczałtowe kwoty za przeprowadzenie drobnych napraw lub prac remontowych. Często otrzymują oni również zaświadczenia, z których wynika wysokość płatności ryczałtowych. Jeśli jednak próbują skorzystać z ulgi podatkowej zgodnie z § 35a ust. 3 EStG na usługi rzemieślnicze, napotykają zazwyczaj na odmowną postawę administracji podatkowej – i to niestety słusznie. W wyroku Federalnego Trybunału Finansowego z dnia 05.07.2012 r. (VI R 18/10, BStBl 2013 II s. 14) stwierdzono: „Jeśli najemca ... dokonuje na rzecz wynajmującego płatności ryczałtowych za przeprowadzenie drobnych napraw, nie są to wydatki na usługi rzemieślnicze w rozumieniu § 35a ust. 2 EStG, jeśli płatności te są dokonywane niezależnie od tego, czy i w jakiej wysokości wynajmujący faktycznie zleca naprawy w mieszkaniu najemcy.” Dlatego można jedynie zalecić, aby wynajmujący faktycznie wyszczególnił wykonane prace i rozliczył się z najemcą. Należy jednak przyznać, że prawdopodobnie w wielu przypadkach ani najemca, ani wynajmujący nie są zainteresowani takim rozliczeniem.

W 2019 roku Federalny Trybunał Finansowy niestety – przeciwko hojnej postawie fiskusa – orzekł, że ulga podatkowa zgodnie z § 35a EStG jest przyznawana tylko na wydatki poniesione przez podatnika na własny pobyt w domu lub na własną opiekę. Natomiast ulga podatkowa jest wykluczona w przypadku wydatków, które podatnik ponosi na rzecz innej osoby, to znaczy, gdy dzieci pokrywają koszty dla swoich rodziców (wyrok BFH z 3.4.2019, VI R 19/17).

Kilka miesięcy po wyroku BFH, Sąd Finansowy Berlin-Brandenburg również zajmował się przejęciem kosztów opieki dla rodzica. Tym razem nie chodziło o przejęcie kosztów opieki stacjonarnej, czyli pobytu w domu, ale o przejęcie kosztów opieki ambulatoryjnej. Sąd orzekł w następujący sposób: § 35a EStG obejmuje – jeśli w ogóle – tylko wydatki na ambulatoryjną opiekę nad członkami rodziny we własnym gospodarstwie domowym podatnika (czyli opiekuna), a nie na ambulatoryjną opiekę nad członkami rodziny w ich gospodarstwie domowym (wyrok BFH z 11.12.2019, 3 K 3210/19). Jednak wówczas wyraźnie dopuszczono rewizję. I teraz jest dostępny pozytywny wyrok BFH.

Obecnie Federalny Trybunał Finansowy orzekł w następujący sposób: Ulga podatkowa zgodnie z § 35a ust. 2 zdanie 2 pierwsza połowa zdania EStG może być również wykorzystana przez podatników, którzy ponoszą wydatki na ambulatoryjną opiekę i wsparcie dla osoby trzeciej. W związku z tym dzieci mogą odliczyć koszty ambulatoryjnej opieki nad rodzicami, jeśli poniosły te koszty. Dotyczy to również sytuacji, gdy usługi opiekuńcze i pielęgnacyjne nie są świadczone we własnym gospodarstwie domowym podatnika, lecz w gospodarstwie domowym osoby wymagającej opieki lub wsparcia (wyrok BFH z 12.4.2022, VI R 2/20).

Jednak BFH również komplikuje sytuację, ponieważ podtrzymuje swoje wyżej wspomniane orzeczenie z 2019 roku. Rozróżnia między przejęciem kosztów opieki stacjonarnej (= nadal nieodliczalne) a przejęciem kosztów opieki ambulatoryjnej (= odliczalne), przy czym w drugim przypadku ważne jest, kto zawarł umowę o opiekę. Tylko jeśli płatnik, zazwyczaj córka lub syn, jest do tego zobowiązany umownie, czyli działa na własne zobowiązanie, koszty są odliczalne. Jeśli natomiast płatność jest dokonywana na zobowiązanie osoby wymagającej opieki, czyli ojca lub matki, ponieważ to oni zawarli umowę o opiekę, jest to wydatek na rzecz osoby trzeciej, który nie ma znaczenia podatkowego.

(2022): Czy można również w domu opieki ubiegać się o ulgi podatkowe na usługi związane z gospodarstwem domowym?

Czy koszty domu spokojnej starości są również uznawane podatkowo?

Jeśli przeprowadzka do domu spokojnej starości, domu seniora lub rezydencji dla seniorów następuje z powodu wieku, bez choroby lub potrzeby opieki, koszty pobytu w domu nie są uznawane za obniżające podatek. Są to koszty utrzymania. Zdaniem BFH takie wydatki nie są nadzwyczajne ze względu na ich charakter i podstawę, ponieważ ponoszą je również inni starsi podatnicy w porównywalnych warunkach i nie jest niczym nadzwyczajnym, że osoba z powodu wieku mieszka w domu spokojnej starości, ponieważ nie może lub nie chce już o siebie dbać.

Jeśli w późniejszym czasie wystąpi potrzeba opieki, od tego momentu koszty pobytu i opieki mogą być w pełni odliczone jako nadzwyczajne obciążenia zgodnie z § 33 EStG, przy czym urząd skarbowy uwzględnia dopuszczalne obciążenie (pismo BMF z 20.1.2003, BStBl. 2003 I s. 89). Patrz poniżej d).

Jeśli w kosztach domu spokojnej starości zawarta jest ryczałtowa opłata na podstawową opiekę, nie można tej części wyłączyć z kosztów pobytu i odliczyć jako nadzwyczajne obciążenie. Jeśli jednak konkretne usługi opiekuńcze są świadczone na żądanie lub w razie potrzeby i są fakturowane osobno co miesiąc, niezależnie od ryczałtowej opłaty, kwota ta może być odliczona jako nadzwyczajne obciążenia - z uwzględnieniem dopuszczalnego obciążenia. Są to bezpośrednie koszty leczenia.

(2022): Czy koszty domu spokojnej starości są również uznawane podatkowo?

Czy koszty mogą zostać również uwzględnione w przypadku opieki domowej z powodu choroby?

Podobnie jak pobyt w szpitalu, pobyt w domu opieki może również służyć leczeniu choroby lub uczynieniu jej bardziej znośną. Jeśli z powodu choroby nie możesz już samodzielnie się utrzymać i dlatego przeprowadzasz się do domu spokojnej starości, domu seniora lub innej placówki, obowiązuje następująca zasada:

W przypadku pobytu w domu opieki z powodu choroby możesz odliczyć koszty pobytu (zakwaterowanie i wyżywienie) w pełnej wysokości jako koszty nadzwyczajne zgodnie z § 33 EStG, przy czym urząd skarbowy uwzględnia dopuszczalne obciążenie.

W przypadku pobytu z powodu choroby urzędy skarbowe rezygnują z pomniejszenia kosztów o oszczędności w gospodarstwie domowym.

(2022): Czy koszty mogą zostać również uwzględnione w przypadku opieki domowej z powodu choroby?

Co można odliczyć, jeśli po wprowadzeniu się do domu opieki wystąpi potrzeba opieki?

Jeśli Pan, Pani lub małżonek najpierw z powodu wieku przeprowadzą się do "zwykłego" domu spokojnej starości i dopiero później staną się osobami wymagającymi opieki, obowiązuje następująca zasada: W takim przypadku Federalny Trybunał Finansowy orzekł, że koszty pobytu w domu (wyżywienie i zakwaterowanie) nie powinny być odliczane podatkowo, a jedynie koszty opieki byłyby uznawane za koszty nadzwyczajne zgodnie z § 33 EStG (wyrok BFH z 18.4.2002, BStBl. 2003 II s. 70).

Jednak wyjątkowo fiskus jest tutaj bardziej hojny niż sędziowie BFH: Od momentu stwierdzenia potrzeby opieki, urząd skarbowy uznaje całkowite koszty pobytu w domu (koszty wyżywienia, zakwaterowania i opieki) za koszty nadzwyczajne zgodnie z § 33 EStG.

Uwzględniane jest dopuszczalne obciążenie. Nie powinno być podatkowej różnicy, czy przeprowadzka do domu spokojnej starości nastąpiła z powodów zdrowotnych lub z powodu potrzeby opieki, czy też choroba lub potrzeba opieki, która wymagała zakwaterowania, wystąpiła dopiero później (pismo BMF z 20.1.2003, BStBl. 2003 I s. 89).

(2022): Co można odliczyć, jeśli po wprowadzeniu się do domu opieki wystąpi potrzeba opieki?

Czy koszty pobytu bliskiej osoby w domu opieki można uwzględnić w zeznaniu podatkowym?

Płatności za pobyt domowy bliskiego krewnego - niezależnie od tego, czy są wymagane przez urząd socjalny, czy dokonywane dobrowolnie - można odliczyć od podatku jako nadzwyczajne obciążenia zgodnie z § 33 EStG, jeśli płatności powstają u Państwa "nieuchronnie" z powodów prawnych lub moralnych.

Kiedy ma to miejsce?

(1) Prawny obowiązek alimentacyjny istnieje zasadniczo dla krewnych w linii prostej (§ 1601 BGB):

• Nie tylko rodzice są prawnie zobowiązani do alimentacji wobec swoich dzieci, ale także odwrotnie, dzieci wobec rodziców. Obowiązek alimentacyjny dzieci dotyczy przede wszystkim sytuacji, gdy rodzice są w podeszłym wieku w domu opieki lub z powodu potrzeby opieki w domu opieki i nie mogą pokryć wysokich kosztów z własnych dochodów i majątku. Jeśli urząd socjalny pokrywa niepokryte koszty, roszczenie alimentacyjne przechodzi na organ pomocy społecznej, który obciąża dzieci proporcjonalnie do ich dochodów.

• Do krewnych w linii prostej należą również dziadkowie: W pierwszej kolejności zobowiązane do alimentacji są ich dzieci, a nie wnuki (§ 1606 BGB). Nawet jeśli wnuki nie są obciążane przez urząd socjalny, często wspierają dziadków dobrowolnymi wpłatami. W tym przypadku nie ma konkretnego obowiązku alimentacyjnego, lecz jedynie abstrakcyjny. Jest to wystarczające, aby uznać prawny obowiązek (R 33a.1 ust. 1 zdanie 3 EStR; OFD Frankfurt z 5.5.1998, DB 1998 s. 1160).

• Prawny obowiązek alimentacyjny może również powstać wobec byłego małżonka (§§ 1361, 1569 BGB) lub wobec partnera w zarejestrowanym związku partnerskim (§§ 5 i 12 LPartG).

(2) Moralny obowiązek może dotyczyć innych członków rodziny w rozumieniu § 15 AO (rodzeństwo, teściowie, zięć i synowa, ojczym, wujek, ciotka, siostrzenica, siostrzeniec, szwagier, szwagierka, rodzice zastępczy z dziećmi zastępczymi): Zgodnie z orzeczeniem BFH ma to miejsce, "jeśli według opinii większości rozsądnie i sprawiedliwie myślących obywateli podatnik może czuć się zobowiązany do takiego zachowania.

Samo moralnie uzasadnione lub szczególnie godne uznania powody nie wystarczają. Nakaz moralny musi raczej pojawić się jako żądanie lub przynajmniej oczekiwanie społeczeństwa w taki sposób, że zaniechanie może mieć negatywne konsekwencje w sferze moralno-etycznej lub społecznej" (wyrok BFH z 22.10.1996, BStBl. 1997 II s. 558).

(2022): Czy koszty pobytu bliskiej osoby w domu opieki można uwzględnić w zeznaniu podatkowym?

Koszty domowe: kiedy dzieci muszą płacić za rodziców

Jeśli rodzic z powodu potrzeby opieki przebywa w domu opieki lub z powodu wieku w domu spokojnej starości, jego własne dochody często nie wystarczają na pokrycie kosztów pobytu. Często dzieci muszą wtedy płacić za rodziców. Mogą to być płatności na rzecz domu opieki, urzędu socjalnego lub bezpośrednio na rzecz rodzica. Pytanie brzmi, czy i jak można zaangażować urząd skarbowy w koszty pobytu w domu opieki.

• Płatności za pobyt w domu opieki z powodu potrzeby opieki, niepełnosprawności lub choroby można odliczyć jako ogólne obciążenia nadzwyczajne zgodnie z § 33 EStG, przy czym najpierw musi zostać przekroczone dopuszczalne obciążenie. Można odliczyć nie tylko koszty opieki, ale także koszty zakwaterowania i wyżywienia.
• Płatności za pobyt z powodu wieku w domu spokojnej starości, domu seniora lub rezydencji seniora są traktowane jako typowe świadczenia alimentacyjne i mogą być odliczone co najwyżej do maksymalnej kwoty alimentacyjnej wynoszącej 10.347 Euro (2022) zgodnie z § 33a ust. 1 EStG. Jest to jednak możliwe tylko wtedy, gdy własne dochody i świadczenia rodzica wynoszą mniej niż 10.971 Euro lub 21.942 Euro (2022) w przypadku pary rodziców. Kwota ta składa się z odliczalnej kwoty maksymalnej 10.347 Euro i kwoty wolnej od podatku 624 Euro.

Obecnie Sąd Finansowy w Kolonii potwierdził, że płatności na rzecz urzędu socjalnego za pobyt matki w domu opieki dla osób starszych można odliczyć jako obciążenia nadzwyczajne zgodnie z § 33 EStG, przy czym urząd skarbowy uwzględnia dopuszczalne obciążenie. Płatności można odliczyć w rzeczywistej wysokości i nie trzeba ich dzielić na koszty opieki oraz koszty zakwaterowania i wyżywienia (FG Köln z 26.1.2017, 14 K 2643/16).

Dokonane płatności za pobyt w domu opieki nie mogą być częściowo przekształcone w typowe świadczenia alimentacyjne i tym samym odliczone - bez uwzględnienia dopuszczalnego obciążenia - zgodnie z § 33a ust. 1 EStG. Sędziowie wyjaśniają, że nie ma wyboru między odliczeniem jako obciążenia nadzwyczajne zgodnie z § 33 EStG a odliczeniem jako świadczenia alimentacyjne zgodnie z § 33a ust. 1 EStG. Zasadniczo zapłacone koszty pobytu w domu opieki są pomniejszane o tzw. oszczędności gospodarstwa domowego z tytułu zaoszczędzonych kosztów wyżywienia i mieszkania, jeśli gospodarstwo domowe osoby wymagającej opieki zostanie zlikwidowane.

(2022): Koszty domowe: kiedy dzieci muszą płacić za rodziców