Jakie znaczenie podatkowe ma fakt, że moje dziecko bierze ślub?

Od 2012 roku obowiązuje nowa sytuacja prawna dotycząca zasiłku na dzieci w przypadku zamężnych dzieci. Obecnie pełnoletnie dzieci do 25. roku życia, które odbywają szkolenie zawodowe, służbę ochotniczą, przechodzą okres przejściowy lub czekają na miejsce na studiach, są uwzględniane podatkowo, niezależnie od wysokości ich dochodów.

Jeśli dziecko jest zamężne, a małżonek dobrze zarabia, kasy rodzinne odmawiały rodzicom zasiłku na dzieci. Prawo do zasiłku istnieje zasadniczo tylko do momentu ślubu dziecka. Od momentu zawarcia małżeństwa to nie rodzice są w pierwszej kolejności zobowiązani do utrzymania, lecz małżonek dziecka. Tak przewidywała ówczesna "Instrukcja służbowa dotycząca zasiłku na dzieci" (DA 31.2.2, BStBl. 2012 I S. 746).

Jednak Federalny Trybunał Finansowy ku radości niezliczonych rodziców orzekł, że zawarcie małżeństwa przez dziecko nie uniemożliwia ubiegania się o zasiłek na dzieci lub ulgi podatkowe. Rodzice mają prawo do zasiłku na dzieci również w przypadku zamężnego dziecka, które odbywa szkolenie zawodowe i nie ukończyło 25 lat, niezależnie od dochodów małżonka lub wynagrodzenia za szkolenie dziecka. Nie jest konieczne, aby istniała "typowa sytuacja alimentacyjna", a także nie musi już występować przypadek niedoboru (wyrok BFH z 17.10.2013, III R 22/13, BStBl. 2014 II S. 257).

Jakie znaczenie podatkowe ma fakt, że moje dziecko bierze ślub?

Co obowiązuje w przypadku referendariatu w odniesieniu do zasiłku na dziecko i odliczeń podatkowych?

Do tej pory znaliśmy pojęcia pierwszego i drugiego wykształcenia - z takimi samymi warunkami, ale różnymi skutkami dla zasiłku na dziecko i odliczenia kosztów uzyskania przychodu:

(1)  Zasiłek na dziecko u rodziców: Podczas pierwszego wykształcenia zasiłek na dziecko i ulgi podatkowe są przyznawane bez ograniczeń do 25. roku życia dziecka. W przypadku drugiego wykształcenia ulgi te przysługują tylko wtedy, gdy dziecko oprócz studiów oraz w okresie oczekiwania lub przejściowym nie podejmuje pracy zarobkowej lub pracuje mniej niż 20 godzin tygodniowo, lub gdy istnieje stosunek pracy w ramach szkolenia (§ 32 ust. 4 zdanie 2 EStG).

(2)  Odliczenie podatkowe u dziecka: Koszty pierwszego wykształcenia dziecko może odliczyć jako wydatki specjalne do 6 000 euro, jeśli odbywa się ono poza stosunkiem pracy w ramach szkolenia (nauka). Koszty dalszego kształcenia po pierwszym ukończeniu szkoły zawodowej można odliczyć bez ograniczeń jako koszty uzyskania przychodu (§ 4 ust. 9, § 9 ust. 6, § 10 ust. 1 nr 7 EStG).

Ukończenie studiów, które zapewniają kwalifikacje zawodowe, jest uważane za zawodowy stopień naukowy. Dlatego np. z pierwszym państwowym egzaminem prawniczym pierwsze wykształcenie zawodowe jest zasadniczo zakończone.

Zgodnie z dotychczasowym stanem prawnym referendariat był uważany za drugie wykształcenie, które odbywało się w ramach stosunku pracy w ramach szkolenia.

To oznacza: Podczas referendariatu rodzice mieli od 2012 roku prawo do zasiłku na dziecko lub ulg podatkowych, ponieważ drugie wykształcenie odbywa się w ramach stosunku pracy w ramach szkolenia i nie ma znaczenia wysokość dochodów dziecka. Dziecko mogło odliczyć swoje wydatki jako koszty uzyskania przychodu.

Jednak od 2015 roku referendariat, który rozpoczyna się w ścisłym związku czasowym z przygotowaniem do drugiego egzaminu państwowego, jest nadal częścią pierwszego wykształcenia. Oznacza to, że teraz rodzice mają prawo do zasiłku na dziecko, bez sprawdzania, czy referendariat jest stosunkiem pracy w ramach szkolenia czy pracą zarobkową. Dziecko może jak dotąd odliczyć swoje wydatki zawodowe jako koszty uzyskania przychodu (pismo BMF z 8.2.2016, pkt 18).

Co obowiązuje w przypadku referendariatu w odniesieniu do zasiłku na dziecko i odliczeń podatkowych?

Kiedy nadal przysługuje mi zasiłek na dziecko i kwota wolna na dziecko na pełnoletnie dziecko?

Solange dziecko jest niepełnoletnie, otrzymujesz albo zasiłek na dziecko, albo ulgi podatkowe (ulga na dziecko oraz ulga na opiekę, wychowanie i edukację). Dla pełnoletnich dzieci prawo do zasiłku pozostaje, jeśli się uczą i nie ukończyły 25 lat.

W przypadku dzieci z niepełnosprawnością, która wystąpiła przed ukończeniem 25. roku życia i uniemożliwia im samodzielne utrzymanie się, prawo do zasiłku na dziecko przysługuje bez ograniczenia wiekowego.

Pełnoletnie dzieci i zasiłek na dziecko

Prawo do zasiłku na dziecko przysługuje dla pełnoletnich dzieci, jeśli:

• są w trakcie nauki lub służby wolontariackiej,
• tymczasowo przerwały naukę z powodu choroby lub macierzyństwa,
• znajdują się w okresie przejściowym trwającym maksymalnie cztery miesiące między dwoma etapami nauki,
• są zarejestrowane jako bezrobotne (do 21. roku życia) i wykonują maksymalnie pracę na minijob (do 538 Euro).

Dla pełnoletnich dzieci nie ma już kontroli dochodów. Decydujące jest, czy jest to pierwsze, czy drugie wykształcenie. W przypadku drugiego wykształcenia obowiązują dodatkowe warunki:

• zatrudnienie maksymalnie 20 godzin tygodniowo,
• praca dorywcza lub krótkoterminowa (minijob lub praca dorywcza),
• drugie wykształcenie w ramach stosunku pracy szkoleniowej.

Uwaga w przypadku długotrwałej choroby

W przypadku długotrwałej choroby dziecka należy skontaktować się z kasą rodzinną i wiarygodnie przedstawić możliwość kontynuacji nauki. Wymagane jest zaświadczenie lekarskie o przewidywanym czasie trwania choroby.

Kiedy nadal przysługuje mi zasiłek na dziecko i kwota wolna na dziecko na pełnoletnie dziecko?

Czy przysługuje zasiłek na dziecko i ulga na dziecko, jeśli dziecko odbywa służbę ochotniczą?

Jeśli dzieci w wieku od 18 do 25 lat (do ukończenia 25. roku życia) odbywają dobrowolny rok socjalny, dobrowolny rok ekologiczny lub inne określone służby wolontariackie, są nadal uwzględniane podatkowo.

Od 2012 roku obejmuje to w szczególności Federalną Służbę Wolontariacką (Bufdi) oraz inną służbę za granicą zgodnie z §5 ustawy o Federalnej Służbie Wolontariackiej.

• Rok wolontariatu w rozumieniu ustawy o młodzieżowej służbie wolontariackiej może być również odbyty za granicą. Ważne jest, aby organizator miał siedzibę główną w Niemczech.
• Jeśli dziecko uczestniczy w europejskim programie "Młodzież w działaniu", może otrzymywać zasiłek na dziecko przez okres do dwunastu miesięcy.
• Dziecko może być również uwzględnione, jeśli odbywa międzynarodową młodzieżową służbę wolontariacką, służbę wolontariacką na rzecz rozwoju "weltwärts" lub służbę wolontariacką "dla wszystkich pokoleń".

Ważna uwaga BFH

Nie przysługuje zasiłek na dziecko, które ukończyło 25. rok życia i odbywa szkolenie, jeśli zobowiązało się do kilkuletniej służby w ochronie przeciwkatastroficznej i zostało zwolnione ze służby wojskowej. Dotyczy to również innych służb o takim samym skutku, takich jak służby sanitarne w Niemieckim Czerwonym Krzyżu, Pomocy Wypadkowej Johanniterów lub Pomocy Maltańskiej oraz służby techniczne w Niemieckiej Agencji Pomocy Technicznej (wyrok BFH z 19.10.2017, III R 8/17).

Aktualne orzecznictwo

Federalny Trybunał Finansowy orzekł również, że zasiłek na dziecko nie jest wypłacany, jeśli dziecko nie może rozpocząć nauki z powodu choroby i w tym czasie nie odbywa uznanej służby wolontariackiej. W konkretnym przypadku córka nie mogła z powodu choroby rozpocząć planowanego FSJ po maturze. BFH wyjaśnił: Sama chęć późniejszego podjęcia nauki lub służby wolontariackiej nie wystarcza. Decydujące jest, czy dziecko faktycznie się uczy lub odbywa jedną z usług wymienionych w § 32 ust. 4 zdanie 1 nr 2 EStG (wyrok BFH z 9.9.2020, III R 15/20).

Czy przysługuje zasiłek na dziecko i ulga na dziecko, jeśli dziecko odbywa służbę ochotniczą?

Kiedy uznaje się szkolenie zawodowe lub edukację szkolną mojego pełnoletniego dziecka?

Dla pełnoletnich dzieci poniżej 25 lat nadal otrzymujesz zasiłek na dziecko i ulgi podatkowe na dzieci, jeśli Twoje dziecko jest w trakcie szkolenia zawodowego lub edukacji szkolnej. Każdy miesiąc jest sprawdzany osobno, czy Twoje dziecko odbywa szkolenie zawodowe.

Szkolenie zawodowe może odbywać się zarówno w kraju, jak i za granicą. Nie musi to być środek, który jest obowiązkowy dla określonego zawodu. Chodzi raczej o zdobycie wiedzy i umiejętności, które są podstawą do wykonywania zamierzonego zawodu.

Za edukację uznaje się uczęszczanie do szkoły ogólnokształcącej, szkoły wyższej zawodowej lub uniwersytetu. Zasiłek na dziecko przysługuje również podczas szkolenia praktycznego, takiego jak nauka zawodu lub kursy korespondencyjne. Również doktorat po studiach oraz referendariat, uczęszczanie do szkoły mistrzowskiej, pobyt językowy za granicą lub staż zaliczają się do edukacji zawodowej. Również pobyt za granicą jako au pair jest uznawany za edukację zawodową, jeśli towarzysząca mu nauka języka obejmuje co najmniej dziesięć godzin tygodniowo. Programy „Work and Travel” zazwyczaj nie są uwzględniane.

Szkolenie praktyczne lub studia kończą się, gdy wynik egzaminu zostanie podany na piśmie. W tym miesiącu masz ostatni raz prawo do zasiłku na dziecko. Jeśli Twoje dziecko przerwie naukę lub po egzaminach, ale przed ogłoszeniem wyników podejmie pracę na pełny etat, prawo do zasiłku natychmiast wygasa.

Kiedy uznaje się szkolenie zawodowe lub edukację szkolną mojego pełnoletniego dziecka?

Wie werden mehrere Ausbildungen als Gesamtmaßnahme beurteilt?

Mehrere Ausbildungsabschnitte als einheitliche Maßnahme

Viele Kinder absolvieren mehrere Ausbildungsphasen, z. B. Lehre und Studium. Für den Kindergeldanspruch war bislang entscheidend, ob es sich um eine Erst- oder Zweitausbildung handelt. Während die Erstausbildung begrenzte steuerliche Vorteile bietet, sind Werbungskosten bei einer Zweitausbildung unbegrenzt abziehbar – allerdings nur bei maximal 20 Wochenstunden Erwerbstätigkeit.

Mehraktige Berufsausbildung: Neue Rechtslage

Laut Rechtsprechung des BFH (Urteil vom 15.04.2015, V R 27/14) kann eine weitere Ausbildung noch zur Erstausbildung zählen, wenn:

• ein enger zeitlicher und fachlicher Zusammenhang zur ersten Ausbildung besteht und
• das Berufsziel noch nicht erreicht ist.

Diese Konstellation wird als mehraktige Berufsausbildung bezeichnet.

Vorteile der mehraktigen Berufsausbildung

Für Eltern:
Der Anspruch auf Kindergeld bleibt bestehen – unabhängig von der Erwerbstätigkeit des Kindes.

Für Kinder:
Die Aufwendungen für die weitere Ausbildung können als Werbungskosten unbegrenzt geltend gemacht werden, sobald eine abgeschlossene Erstausbildung vorliegt.

Werbungskosten: Abgrenzung bleibt bestehen

Für den Werbungskostenabzug zählt als Erstausbildung nur eine Ausbildung, die:

• mindestens 12 Monate in Vollzeit dauert,
• mit einer Prüfung abgeschlossen wird.

Ab der Zweitausbildung sind alle Kosten unbegrenzt abziehbar; Verluste können vorgetragen werden.

Beispiel: Mehraktige Ausbildung

Hans schließt im Februar 2012 eine Lehre als Elektroniker ab und besucht ab August eine Fachoberschule zur Vorbereitung auf ein Studium. Obwohl er zwischenzeitlich in Vollzeit arbeitet, erkennt der BFH einen engen zeitlichen und fachlichen Zusammenhang – die gesamte Ausbildung gilt als einheitliche Maßnahme. Ergebnis: Kindergeldanspruch bleibt bestehen.

BFH-Urteile: Kein Kindergeld bei berufsbegleitender Ausbildung

Der BFH hat in mehreren Urteilen verdeutlicht:
Kindergeld entfällt, wenn die weiterführende Ausbildung neben einem Vollzeitjob erfolgt und der Beruf im Vordergrund steht. Typische Fälle:

• Teilzeitstudium mit 40-Stunden-Woche
• Meisterschule am Abend, Vollzeitbeschäftigung tagsüber
• Ausbildung zur Fachwirtin neben Vollzeitjob

Auch wenn die Entscheidungen teilweise an Vorinstanzen zurückverwiesen wurden, deutet der BFH eine klare Linie an: Vollzeitberuf = kein Kindergeld, wenn Ausbildung danebenläuft.

Prüfungsschema: Wann liegt eine einheitliche Ausbildung vor?

1. Fachlicher Zusammenhang: Ist die zweite Ausbildung auf die erste aufgebaut?
   → Wenn nein: Nur Anspruch bei max. 20 Wochenstunden Erwerbstätigkeit.
2. Zeitlicher Zusammenhang:
   Folgt die zweite Ausbildung zeitnah?
   → Wenn nein: Ebenfalls max. 20-Stunden-Regel beachten.
   Hinweis: Ein paar Monate Übergang sind unproblematisch (BFH, III R 32/17).
3. Berufstätigkeit nach dem ersten Abschluss:
   Wird die Qualifikation bereits beruflich genutzt?
   → Wenn ja: Kein Kindergeld, da Beruf im Vordergrund.
   → Wenn nein: Kindergeldanspruch möglich, wenn Ausbildung überwiegt.
4. Gesamtbetrachtung:
   Steht die Ausbildung objektiv im Vordergrund oder nur neben dem Beruf?
   - Bei Teilzeitjob mit Ausbildungsfokus → Kindergeldanspruch eher bejahbar.
   - Bei Vollzeitjob mit Abendkursen → Kindergeldanspruch eher zu verneinen.
   - Grenzfall: Leichte Überschreitung der 20-Stunden-Grenze kann unschädlich sein, wenn die Ausbildung klar im Vordergrund steht.

Hinweis: Kinderfreibetrag

Die gleichen Maßstäbe gelten für den Anspruch auf den Kinderfreibetrag in der Einkommensteuer. 

Fazit: Ob mehrere Ausbildungen als einheitliche Berufsausbildung gelten, hängt von fachlichem und zeitlichem Zusammenhang sowie der Rolle einer etwaigen Berufstätigkeit ab. Kindergeld gibt es nur, wenn die Ausbildung im Vordergrund steht – nicht die Erwerbstätigkeit.

Wie werden mehrere Ausbildungen als Gesamtmaßnahme beurteilt?

Czy zachowam prawo do zasiłku na dziecko, jeśli moje dziecko nie znajdzie miejsca szkoleniowego?

Jeśli dziecko nie podejmie miejsca szkoleniowego, wpływ na prawo do zasiłku rodzinnego jest następujący:

• Starania o szkolenie: Dziecko jest uwzględniane podatkowo tylko wtedy, gdy poważnie stara się o miejsce szkoleniowe i może udokumentować te starania odpowiednimi dokumentami.
• Nieprzyjęcie oferowanego miejsca szkoleniowego: Jeśli dziecku zostanie zaoferowane miejsce szkoleniowe, ale nie przyjmie go z powodów osobistych, dziecko nie jest już uważane za "chętne do szkolenia". W takich przypadkach prawo do zasiłku rodzinnego wygasa z końcem okresu przyjęcia miejsca szkoleniowego.
• Przesunięcie rozpoczęcia szkolenia: Przesunięcie rozpoczęcia szkolenia z powodów szkolnych, studenckich lub organizacyjnych nie wpływa na uznanie chęci szkolenia. Również tymczasowa choroba dziecka może uzasadniać przesunięcie.
• Przerwa w szkoleniu z powodu choroby: Jeśli dziecko nie może rozpocząć szkolenia z powodu choroby i nie można przewidzieć końca choroby, zazwyczaj nie ma prawa do zasiłku rodzinnego.
• Zgłoszenie jako poszukujący pracy lub miejsca szkoleniowego: Dzieci muszą niezwłocznie zgłosić się jako poszukujące pracy lub miejsca szkoleniowego w przypadku dłuższych okresów oczekiwania na miejsce szkoleniowe lub przerw w szkoleniu, najlepiej krótko po zakończeniu lub przerwaniu szkolenia. Dziecko poszukujące pracy jest uwzględniane do 21. roku życia, a dziecko poszukujące miejsca szkoleniowego do 25. roku życia.
• Uwaga podczas choroby: Jeśli dziecko zachoruje podczas szkolenia, prawo do zasiłku rodzinnego zazwyczaj pozostaje w mocy, o ile stosunek szkoleniowy trwa podczas choroby.
• Dłuższa choroba a szkolenie: Jeśli choroba trwa dłużej niż sześć miesięcy, decyzja o tym, czy można spodziewać się kontynuacji szkolenia, jest podejmowana indywidualnie. Jeśli nie, zasiłek rodzinny nie jest dłużej przyznawany.
• Zakończenie szkolenia z powodu choroby: Jeśli stosunek szkoleniowy zostanie zakończony z powodu choroby dziecka, a choroba nie jest tymczasowa, prawo do zasiłku rodzinnego wygasa. W takich przypadkach można rozważyć uwzględnienie jako "dziecko poszukujące miejsca szkoleniowego" lub "dziecko niepełnosprawne", w zależności od okoliczności.
• Choroba trwająca dłużej niż sześć miesięcy: W takich przypadkach można rozważyć uwzględnienie jako "dziecko niepełnosprawne". Pod pewnymi warunkami zasiłek rodzinny może być przyznawany również po ukończeniu 25. roku życia.

Zaświadczenia i dowody: W wielu przypadkach wymagane są zaświadczenia lekarskie lub inne dowody, aby utrzymać prawo do zasiłku rodzinnego.

Ogólnie rzecz biorąc, wpływ na prawo do zasiłku rodzinnego zależy od różnych czynników, w tym od przyczyn niepodjęcia szkolenia i czasu trwania choroby. W takich przypadkach zaleca się wczesny kontakt z kasą rodzinną i dostarczenie wymaganych dowodów, aby utrzymać prawo do zasiłku rodzinnego.

Czy zachowam prawo do zasiłku na dziecko, jeśli moje dziecko nie znajdzie miejsca szkoleniowego?

Jakie skutki mają przerwy w edukacji na moje prawo do zasiłku na dziecko?

Między dwoma okresami edukacji mogą upłynąć do czterech pełnych miesięcy kalendarzowych. Przez ten czas przysługuje zasiłek na dziecko, o ile dziecko nie ukończyło 25 lat. Jeśli w tym czasie nie podjęło nauki, musisz udowodnić, że starało się o miejsce, np. poprzez odpowiednie listy motywacyjne lub odmowy oraz ewentualnie zgłoszenie do urzędu pracy. W takim przypadku zasiłek na dziecko i ulgi podatkowe mogą być przyznawane dłużej.

Jeśli okres przejściowy trwa dłużej niż cztery miesiące, np. gdy Twoje dziecko po maturze podróżuje przez pół roku po świecie, tracisz swoje roszczenia od samego początku. Przerwa w nauce nie może trwać dłużej niż cztery pełne miesiące kalendarzowe, co oznacza, że musi się zakończyć najpóźniej w miesiącu po czwartym miesiącu.

Typowe przerwy w nauce to np. okres przejściowy między maturą a studiami lub czas przed lub po służbie wolontariackiej lub służbie wojskowej.

Przykład: Twoja córka zdaje maturę i kończy szkołę 15 maja. Naukę lub studia powinna rozpocząć najpóźniej w październiku, abyście jako rodzice mogli nadal otrzymywać zasiłek na dziecko lub ulgi podatkowe w okresie przejściowym.

Aktualnie Federalny Trybunał Finansowy orzekł, że nie przysługuje zasiłek na dziecko, jeśli dziecko nie może rozpocząć nauki z powodu choroby, a koniec choroby nie jest przewidywalny (wyrok BFH z 12.11.2020, III R 49/18).

Aktualnie Federalny Trybunał Finansowy orzekł również, że przerwanie służby wolontariackiej z powodu choroby prowadzi do utraty prawa do zasiłku na dziecko (wyrok BFH z 9.9.2020, III R 15/20).

Jakie skutki mają przerwy w edukacji na moje prawo do zasiłku na dziecko?

Kann ich auch Kindergeld bekommen, wenn mein Kind arbeitslos ist?

Eltern haben auch dann Anspruch auf Kindergeld oder Kinderfreibeträge, wenn ihr volljähriges Kind arbeitslos ist und das 21. Lebensjahr noch nicht vollendet hat. Voraussetzung ist, dass das Kind bei einer Agentur für Arbeit, einem Jobcenter oder einer entsprechenden Stelle im EU-/EWR-Raum oder in der Schweiz als arbeitssuchend gemeldet ist (§ 32 Abs. 4 Satz 1 Nr. 1 EStG).

Geringfügige Beschäftigung ist unschädlich

Ein Anspruch auf Kindergeld besteht auch dann, wenn das Kind einer geringfügigen oder kurzzeitigen Beschäftigung nachgeht:

• Maximal 556 Euro monatlicher Durchschnittsverdienst (Minijob)
• Kurzfristige Beschäftigung: höchstens 3 Monate oder 70 Arbeitstage im Jahr, nicht berufsmäßig
• Wöchentliche Arbeitszeit unter 15 Stunden

In diesen Fällen gilt das Kind weiterhin als arbeitslos.

Wann endet die Meldung als arbeitsuchend?

Der Anspruch auf Kindergeld entfällt, wenn die Meldung als arbeitsuchend endet. Dies ist laut Bundesfinanzhof (BFH-Urteil vom 22.09.2022, III R 37/21) nur unter bestimmten Bedingungen gegeben:

Die Meldung als arbeitsuchend endet:

• Auf ausdrücklichen Antrag des Kindes (§ 38 Abs. 4 Satz 1 Nr. 2 SGB III analog)
• Durch eine wirksam bekanntgegebene Einstellungsverfügung der Agentur für Arbeit
• Bei Pflichtverletzungen des Kindes, die eine Einstellung der Vermittlung rechtfertigen (§ 38 Abs. 3 Satz 2 SGB III)

Fehlt eine Pflichtverletzung oder eine Abmeldung, bleibt die Meldung als arbeitssuchend für das Kindergeldrecht bestehen – unter Umständen bis zum 21. Geburtstag.

Dienstanweisung Kindergeld 2025 (DA-KG 2025)

Die Familienkassen orientieren sich an der aktuellen Dienstanweisung Kindergeld 2025 (DA-KG 2025 Tz. A 14.1). Wichtige Punkte:

• Ist die Einstellung der Vermittlung zu Recht erfolgt, entfällt der Kindergeldanspruch.
• Unschädlich bleiben: geringfügige Beschäftigung, selbstständige Tätigkeit unter 15 Wochenstunden, Arbeitsgelegenheiten nach § 16d SGB II
• Auch eine Arbeitsuchendmeldung im EU-/EWR-Ausland oder der Schweiz wird anerkannt.
• Der Nachweis erfolgt durch eine Bescheinigung der Agentur für Arbeit oder des Jobcenters – z. B. mit dem Formular KG 11a. Weitere Prüfungen sind nicht erforderlich.

Wichtiger Hinweis

Die Dienstanweisung Kindergeld ist keine gesetzliche Regelung, sondern eine interne Verwaltungsvorschrift. Für Finanzgerichte ist sie nicht bindend – ausschlaggebend sind allein das Gesetz und die Rechtsprechung.

Kann ich auch Kindergeld bekommen, wenn mein Kind arbeitslos ist?

Jak zabezpieczyć prawo do zasiłku na dziecko, jeśli moje dziecko odbywa służbę ochotniczą?

Dzieci w wieku od 18 do 25 lat (do ukończenia 25. roku życia) są uwzględniane podatkowo, jeśli odbywają wolontariat socjalny, wolontariat ekologiczny lub inne określone służby wolontariackie. Od 2012 roku obejmuje to w szczególności Niemiecką Służbę Wolontariacką (Bufdi) oraz inną służbę za granicą zgodnie z §5 ustawy o Niemieckiej Służbie Wolontariackiej.

Rok wolontariatu w rozumieniu ustawy o młodzieżowej służbie wolontariackiej może być również odbyty za granicą. Ważne jest, aby organizator miał siedzibę główną w Niemczech.

Jeśli dziecko uczestniczy w europejskim programie "Młodzież w działaniu", może otrzymywać zasiłek na dziecko przez okres do dwunastu miesięcy.

Dziecko może być również uwzględnione, jeśli odbywa Międzynarodową Młodzieżową Służbę Wolontariacką, wolontariat rozwojowy "weltwärts" lub wolontariat "dla wszystkich pokoleń".

Obecnie Federalny Trybunał Finansowy orzekł, że nie przysługuje zasiłek na dziecko, które ukończyło 25. rok życia i jest w trakcie edukacji, jeśli zobowiązało się do wieloletniej służby w ochronie przeciwkatastroficznej i zostało zwolnione ze służby wojskowej (wyrok z 19.10.2017, III R 8/17). Decyzja ta ma również wpływ na inne służby w ochronie przeciwkatastroficznej wykonywane obok edukacji, które skutkowały zwolnieniem z obowiązku służby wojskowej (np. służby medyczne w Niemieckim Czerwonym Krzyżu, Pomocy Ratunkowej Johanniterów lub Malteser Hilfsdienst, służby techniczne w Niemieckiej Agencji Pomocy Technicznej).

Jak zabezpieczyć prawo do zasiłku na dziecko, jeśli moje dziecko odbywa służbę ochotniczą?

Jak długo otrzymam zasiłek na dziecko niepełnosprawne?

Na dziecko niepełnosprawne otrzymasz zasiłek rodzinny lub ulgi podatkowe bez ograniczeń czasowych, jeśli spełnione są określone warunki:

Dziecko jest uwzględniane podatkowo, jeśli z powodu niepełnosprawności fizycznej, umysłowej lub psychicznej nie jest w stanie się utrzymać. Oznacza to, że nie może pokryć kosztów utrzymania i dodatkowych potrzeb wynikających z niepełnosprawności z własnych dochodów i majątku.

Można to zazwyczaj udokumentować za pomocą legitymacji inwalidzkiej, w której wpisano cechę „H” i jeśli stopień niepełnosprawności wynosi co najmniej 50 procent. Fakt, że dziecko nie pracuje, nie może być spowodowany złą sytuacją na rynku pracy, lecz musi wynikać z niepełnosprawności.

Aby skorzystać z uwzględnienia podatkowego bez ograniczenia wiekowego dziecka, niepełnosprawność musi wystąpić przed ukończeniem 25. roku życia.

Jak długo otrzymam zasiłek na dziecko niepełnosprawne?

Jak zabezpieczyć prawo do zasiłku na dziecko podczas kształcenia zawodowego mojego dziecka?

Solange Państwa dziecko nie ukończyło 25. roku życia i odbywa szkolenie zawodowe, mają Państwo prawo do zasiłku rodzinnego lub ulgi na dziecko. Może to być szkolenie zawodowe, studia lub na przykład uczęszczanie do kolegium, szkoły zawodowej lub technikum.

Jeśli dziecko musi tymczasowo przerwać naukę z powodu choroby lub macierzyństwa, prawo do zasiłku rodzinnego nadal obowiązuje. To samo dotyczy czteromiesięcznego okresu przejściowego między dwoma etapami edukacji, ewentualnie dłużej, jeśli dziecko początkowo bezskutecznie starało się o podjęcie nauki.

W przypadku dzieci zarejestrowanych jako bezrobotne zasiłek rodzinny może być wypłacany do 21. urodzin, nawet jeśli pracują na podstawie umowy o pracę na czas określony.

Federalny Trybunał Finansowy (BFH) w dwóch poniższych orzeczeniach uznał szkolenie zawodowe:

Poważne przygotowanie do matury dla osób niebędących uczniami jest - przynajmniej od miesiąca rejestracji na egzamin - uznawane za szkolenie zawodowe (BFH, 18.03.2009, Az. III R 26/06)

Poważne i intensywne przygotowanie do egzaminu poprawkowego jest również częścią szkolenia zawodowego, nawet jeśli formalny stosunek szkoleniowy już nie istnieje (BFH, 2.4.2009, Az. III R 85/08).

Ważne: W przypadku przerw w nauce trwających dłużej niż cztery miesiące dzieci powinny koniecznie zarejestrować się jako poszukujące pracy lub miejsca szkoleniowego, i to możliwie jak najszybciej po zakończeniu lub przerwaniu nauki. Wtedy ograniczenie do czteromiesięcznego okresu nie ma zastosowania. Dziecko poszukujące pracy jest uwzględniane do 21. roku życia, a dziecko poszukujące miejsca szkoleniowego do 25. roku życia.

Jak zabezpieczyć prawo do zasiłku na dziecko podczas kształcenia zawodowego mojego dziecka?

Wie und wann werden behinderte Kinder in der Steuererklärung berücksichtigt?

Ein behindertes Kind wird bei den Eltern steuerlich berücksichtigt, wenn es wegen körperlicher, geistiger oder seelischer Behinderung nicht in der Lage ist, sich selbst zu unterhalten. Entscheidend ist zudem, dass die Behinderung schon vor dem 25. Geburtstag des Kindes eingetreten ist. Dann kann es ohne Altersbegrenzung steuerlich berücksichtigt werden. Die steuerliche Berücksichtigung gilt für folgende Punkte:

Behindertenpauschbetrag
Je nach Grad der der Behinderung steht jedem Behinderten ein Behindertenpauschbetrag zu, mit dem alle laufenden, typischen und mit der Behinderung unmittelbar zusammenhängenden Mehraufwendungen abgegolten werden. Dieser Betrag (zwischen 384 Euro und 7.400 Euro) steht also auch Kindern zu. Eltern können den Pauschbetrag des Kindes auf sich übertragen lassen.

Pflegepauschbetrag
Zusätzlich zum Behindertenpauschbetrag können Sie den Pflegepauschbetrag in Anspruch nehmen. 2021 wurde der Pflege-Pauschbetrag für häusliche Pflege beim Pflegegrad 4 oder 5 verdoppelt und ein Pauschbetrag für die Pflegegrade 2 und 3 neu eingeführt. Der Pauschbetrag beträgt:

• bei Pflegegrad 2: 600 Euro
• bei Pflegegrad 3: 1.100 Euro
• bei Pflegegrad 4 oder 5 oder Hilflosigkeit: 1.800 Euro

Außergewöhnliche Belastungen
Kosten, die sich aus der Behinderung Ihres Kindes ergeben, z.B. die Unterbringung in einem Heim oder die Kosten für einen ambulanten Pflegedienst, können Sie als außergewöhnliche Belastungen in der Steuererklärung absetzen.

Kindergeld, Kinderfreibetrag und BEA-Freibetrag
Sie können für Ihr behindertes Kind auch über das 18. bzw. 25. Lebensjahr hinaus Kindergeld beziehen bzw. den Kinderfreibetrag und den Freibetrag für den Betreuungs-, Erziehungs- oder Ausbildungsbedarf (BEA-Freibetrag) nutzen, wenn die Behinderung Ihres Kindes vor Vollendung des 25. Lebensjahres eingetreten ist. Gleichzeitig haben Sie damit auch bei behinderten Kindern Anspruch auf weitere Steuervergünstigungen, die an das Kindergeld gekoppelt sind, z.B. Kinderzulage zur Altersvorsorgezulage.

Kinderbetreuungskosten
Eltern können bis zu 80 Prozent der Kinderbetreuungskosten, höchstens 4.800 Euro je Kind, als Sonderausgaben absetzen. Dies gilt auch für nicht-behinderte Kinder bis zum 14. Lebensjahr. Für behinderte Kinder können Sie auch darüber hinaus Betreuungskosten geltend machen. Als Nachweis gilt in der Regel der Behindertenausweis, der Bescheid des Versorgungsamtes, der Rentenbescheid oder ein ärztliches Gutachten. Die Behinderung muss vor Vollendung des 25. Lebensjahres eingetreten sein.

Wie und wann werden behinderte Kinder in der Steuererklärung berücksichtigt?

Jak zabezpieczyć prawo do zasiłku na dziecko, jeśli moje dziecko nie otrzyma miejsca szkoleniowego?

Obecnie Federalny Trybunał Finansowy orzekł, że nie przysługuje zasiłek na dziecko, jeśli dziecko nie może rozpocząć nauki z powodu choroby, a zakończenie choroby nie jest przewidywalne (wyrok BFH z 12.11.2020, III R 49/18).

Ważne: W przypadku przerw w nauce trwających dłużej niż cztery miesiące dzieci powinny koniecznie zgłosić się jako poszukujące pracy lub miejsca nauki, i to możliwie jak najszybciej po zakończeniu lub przerwaniu nauki. Wtedy zasiłek na dziecko będzie wypłacany również w okresie przerwy dłuższej niż cztery miesiące. Dziecko poszukujące pracy jest uwzględniane do 21. roku życia, a dziecko poszukujące miejsca nauki do 25. roku życia.

Jak zabezpieczyć prawo do zasiłku na dziecko, jeśli moje dziecko nie otrzyma miejsca szkoleniowego?

Co się stanie, jeśli dziecko nie podejmie nauki?

Rodzice mają zasadniczo prawo do zasiłku na dziecko lub ulgi podatkowej na dziecko, jeśli ich dziecko ma ponad 18 lat i stara się o miejsce szkoleniowe, ale go nie znalazło (§ 32 ust. 4 nr 2c EStG). Warunkiem jest, aby dziecko mogło udokumentować swoją chęć podjęcia nauki odpowiednimi dowodami, takimi jak aplikacje lub odmowy.

Prawo do zasiłku na dziecko w okresie oczekiwania

Dziecko jest również brane pod uwagę, jeśli miejsce szkoleniowe lub studenckie zostało mu przyznane dopiero w następnym roku. W takim przypadku prawo do zasiłku na dziecko przysługuje nieprzerwanie, niezależnie od czteromiesięcznego limitu, o ile dziecko czeka na rozpoczęcie nauki.

Co się dzieje, jeśli dziecko nie przyjmie miejsca szkoleniowego?

Jeśli dziecko nie skorzysta z oferty miejsca szkoleniowego lub studenckiego i nie przyjmie go z powodów osobistych, prawo do zasiłku na dziecko wygasa. Federalny Trybunał Finansowy orzekł, że dziecko, które odrzuca miejsce szkoleniowe, nie jest już uważane za chętne do nauki, co powoduje wygaśnięcie zasiłku na dziecko po upływie terminu przyjęcia (wyrok BFH z 26.8.2014, XI R 14/12).

Przesunięcie rozpoczęcia nauki

Przesunięcie rozpoczęcia nauki z powodów organizacyjnych szkoły lub zakładu jest nieszkodliwe, jeśli dziecko ma zapewnione miejsce. Również przesunięcie z powodu tymczasowej choroby jest akceptowane, o ile nauka może rozpocząć się później (wyrok BFH z 28.5.2013, XI R 38/11).

Choroba bez przewidywanego końca

Federalny Trybunał Finansowy orzekł jednak, że nie ma prawa do zasiłku na dziecko, jeśli dziecko nie może rozpocząć nauki z powodu choroby, a koniec choroby nie jest przewidywalny (wyrok BFH z 12.11.2020, III R 49/18).

Zasiłek na dziecko w przypadku oczekiwania dłuższego niż cztery miesiące

Jeśli czas oczekiwania na miejsce szkoleniowe lub przerwa trwa dłużej niż cztery miesiące, dziecko musi koniecznie zgłosić się jako poszukujące miejsca szkoleniowego lub poszukujące pracy, aby zachować prawo do zasiłku na dziecko. Dziecko poszukujące miejsca szkoleniowego jest brane pod uwagę do 25. roku życia, podczas gdy dziecko poszukujące pracy ma prawo do zasiłku na dziecko tylko do 21. roku życia.

Ważne: Jeśli dziecko nie zgłosi się w odpowiednim czasie jako poszukujące pracy lub miejsca szkoleniowego, prawo do zasiłku na dziecko całkowicie wygasa na czas przejściowy. Tak orzekł Sąd Finansowy w Münster, że rodzice stracili prawo do zasiłku na dziecko, ponieważ dziecko nie było zgłoszone jako poszukujące miejsca szkoleniowego podczas pandemii (wyrok FG Münster z 14.6.2022, 13 K 745/21 Kg).

Specjalne przepisy podczas pandemii koronawirusa

Jeśli nauka nie może być obiektywnie kontynuowana z powodu pandemii koronawirusa, prawo do zasiłku na dziecko może pozostać podobnie jak w przypadku przerwy spowodowanej chorobą lub ochroną macierzyńską. Jednak Sąd Finansowy w Szlezwiku-Holsztynie orzekł, że nie ma chęci podjęcia nauki, jeśli dziecko z własnej woli przerwie naukę podczas pandemii koronawirusa i nie zgłosi się jako poszukujące miejsca szkoleniowego ani nie podejmie aktywnych starań o miejsce szkoleniowe (wyrok z 27.3.2024, 5 V 71/23).

Co się stanie, jeśli dziecko nie podejmie nauki?

Uwzględnienie dzieci w okresie przejściowym

Na dzieci w wieku od 18 do 25 lat przysługuje zasiłek rodzinny na okres przejściowy do czterech pełnych miesięcy kalendarzowych między dwoma etapami kształcenia. To samo dotyczy okresu między etapem kształcenia a służbą ochotniczą, taką jak rok służby socjalnej lub ekologicznej czy Federalna Służba Ochotnicza. Od 2015 r. dotyczy to również okresu przejściowego między kształceniem a ochotniczą służbą wojskową i odwrotnie (§ 32 ust. 4 nr 2b EStG).

Jeśli dziecko ma zapotwierdzenie przyjęcia na szkolenie, zasiłek rodzinny może być wypłacany nawet dłużej niż cztery miesiące.

W przeciwnym razie, aby zapobiec utracie zasiłku rodzinnego po przekroczeniu czteromiesięcznego okresu, dziecko powinno zarejestrować się jako bezrobotne na okres przejściowy. Jest to możliwe przynajmniej do 21. urodzin.

Obecnie Federalny Trybunał Finansowy orzekł, że przerwanie służby ochotniczej z powodu choroby prowadzi jednak do utraty prawa do zasiłku rodzinnego (wyrok BFH z 9.9.2020, III R 15/20).

Ważne: W przypadku przerw w nauce trwających dłużej niż cztery miesiące dzieci powinny koniecznie zarejestrować się jako poszukujące pracy lub miejsca szkoleniowego, i to jak najszybciej po zakończeniu lub przerwaniu nauki. Wtedy zasiłek rodzinny będzie wypłacany również po czteromiesięcznej przerwie. Dziecko poszukujące pracy jest uwzględniane do 21. roku życia, a dziecko poszukujące miejsca szkoleniowego do 25. roku życia.

Uwzględnienie dzieci w okresie przejściowym

Jak zabezpieczyć prawo do zasiłku na dziecko, jeśli moje dziecko nie znajdzie pracy?

Jeśli Twoje dziecko jest bezrobotne, możesz nadal otrzymywać zasiłek na dziecko lub ulgi podatkowe do 21. urodzin.

Minijob nie zagraża Twojemu prawu do zasiłku na dziecko. Jednak dziecko musi być zarejestrowane jako poszukujące pracy w urzędzie pracy. Niezależnie od tego, powinieneś również jak najwcześniej poinformować kasę rodzinną, jeśli Twoje dziecko ubiega się o miejsce szkoleniowe.

Jak zabezpieczyć prawo do zasiłku na dziecko, jeśli moje dziecko nie znajdzie pracy?

Welche Freiwilligendienste sind begünstigt?

Leistet ein Kind nach Beendigung der Schulpflicht einen Freiwilligendienst, können die Eltern bis zur Vollendung des 25. Lebensjahres weiterhin Kindergeld und andere steuerliche Vergünstigungen (z. B. Kinderfreibetrag) erhalten.

Begünstigte Freiwilligendienste

Folgende Freiwilligendienste werden steuerlich anerkannt:

• Freiwilliges Soziales Jahr (FSJ)
• Freiwilliges Ökologisches Jahr (FÖJ)
• Bundesfreiwilligendienst (BFD)
• Europäischer Freiwilligendienst im Rahmen von Erasmus+
• Internationaler Jugendfreiwilligendienst
• weltwärts
• kulturweit
• Freiwilligendienst aller Generationen
• Auslandsfreiwilligendienst nach § 5 BFDG

Hinweis: Beim Europäischen Freiwilligendienst im Programm Erasmus+ ist Voraussetzung, dass der Dienst Teil eines von einer Nationalen Agentur genehmigten Projekts ist.
(BFH-Urteil vom 01.07.2020, III R 51/19)

Nicht begünstigt: freiwilliger Wehrdienst

Der freiwillige Wehrdienst nach § 58b Soldatengesetz ist grundsätzlich nicht begünstigt.

Ausnahme: Seit 2015 wird die Grundausbildung und anschließende Dienstpostenausbildung als Berufsausbildung anerkannt. In dieser Zeit besteht Anspruch auf Kindergeld und Steuerfreibeträge.

Für die ersten vier Monate genügt ein glaubhafter Nachweis des Dienstantritts; bei längerer Ausbildung ist die Dauer nachzuweisen.
(A 14.2 Satz 2, DA-KG 2015)

Sonderfall: Dienst im Katastrophenschutz

Laut BFH besteht kein Kindergeldanspruch für Kinder über 25 Jahre, die sich neben einer Ausbildung zu einem mehrjährigen Dienst im Katastrophenschutz verpflichtet haben und daher vom Wehrdienst freigestellt wurden.

Betroffene Organisationen:

• Deutsches Rotes Kreuz
• Johanniter-Unfall-Hilfe
• Malteser Hilfsdienst
• Technisches Hilfswerk (THW)

(BFH-Urteil vom 19.10.2017, III R 8/17)

Welche Freiwilligendienste sind begünstigt?

Sind auch die Übergangszeiten vor und nach dem Freiwilligendienst begünstigt?

Ja, Übergangszeiten können unter bestimmten Bedingungen Kindergeld und kinderbezogene Steuervergünstigungen auslösen – sofern das Kind noch keine 25 Jahre alt ist.

Was gilt als Übergangszeit?

Als Übergangszeit gelten Zeiträume:

• zwischen zwei Ausbildungsabschnitten
• zwischen Ausbildung und Freiwilligendienst
• zwischen Freiwilligendienst und Ausbildung

Die Übergangszeit darf höchstens vier volle Kalendermonate betragen. Der nachfolgende Abschnitt muss spätestens im fünften Monat beginnen. Die Frist wird monatsgenau, nicht taggenau berechnet.

Wichtig: Dauert die Übergangszeit länger als vier Monate – auch ohne Verschulden des Kindes – entfällt der Kindergeldanspruch vollständig für diesen Zeitraum, also auch rückwirkend für die ersten vier Monate.

Freiwilliger Wehrdienst

Seit 2015 gelten auch Übergangszeiten vor und nach dem freiwilligen Wehrdienst (nach § 58b Soldatengesetz) als begünstigt – bis zu vier Monate jeweils. Dies gilt, wenn das Kind seine Ausbildung wegen des Wehrdienstes unterbricht.

Aktuelle Urteile und Praxisfälle

1. Krankheitsbedingter Abbruch eines Freiwilligendienstes

Ein vorzeitiger Abbruch des Freiwilligendienstes aus gesundheitlichen Gründen führt zum Wegfall des Kindergeldanspruchs. (BFH-Urteil vom 09.09.2020, III R 15/20)

2. Corona-bedingte Verzögerung

Ein Kind, das sein freiwilliges soziales Jahr nicht innerhalb von vier Monaten nach dem Schulabschluss beginnen konnte – z. B. aufgrund pandemiebedingter Verschiebung – verliert den Kindergeldanspruch für die gesamte Übergangszeit.

Das Finanzgericht Münster lehnte eine Billigkeitsregelung ab.

Hinweis: In solchen Fällen hätte sich das Kind arbeits- oder ausbildungssuchend melden müssen, um weiterhin Anspruch auf Kindergeld (bis 21 Jahre) zu behalten. (FG Münster, Urteil vom 14.06.2022, 13 K 745/21 Kg)

Sind auch die Übergangszeiten vor und nach dem Freiwilligendienst begünstigt?

Ist auch die Ableistung des freiwilligen Wehrdienstes begünstigt?

Der freiwillige Wehrdienst allein begründet keinen Anspruch auf Kindergeld oder die Kinderfreibeträge. Es handelt sich hierbei nicht um einen anerkannten Freiwilligendienst im Sinne des § 32 Abs. 4 Nr. 2d EStG, wie z. B. der Bundesfreiwilligendienst oder das freiwillige soziale/ökologische Jahr. Eine analoge Begünstigung ist laut Bundesfinanzhof nicht möglich (BFH-Urteil vom 3.7.2014, III R 53/13).

ABER: Ein Kindergeldanspruch kann auch während des freiwilligen Wehrdienstes bestehen, wenn bestimmte Voraussetzungen erfüllt sind – etwa eine anerkannte Berufsausbildung, eine Übergangszeit oder die Wartezeit auf einen Ausbildungsplatz.

Berücksichtigungstatbestände nach § 32 Abs. 4 EStG

• Berufsausbildung (§ 32 Abs. 4 Nr. 2a EStG): Die dreimonatige Grundausbildung und ggf. anschließende Dienstpostenausbildung gelten als Berufsausbildung, sofern sie im Rahmen einer militärischen Laufbahn erfolgen (z. B. Offiziers- oder Unteroffiziersausbildung).
• Übergangszeit (§ 32 Abs. 4 Nr. 2b EStG): Übergangszeiten von bis zu vier Monaten zwischen zwei Ausbildungsabschnitten oder zwischen Ausbildung und Dienstantritt sind begünstigt.
• Wartezeit auf einen Ausbildungsplatz (§ 32 Abs. 4 Nr. 2c EStG): Auch während des Wehrdienstes kann Kindergeld gewährt werden, wenn das Kind nachweislich keinen Ausbildungsplatz findet und sich ernsthaft um eine Ausbildung bemüht.

Aktuelles BFH-Urteil vom 20.2.2025 (III R 43/22)

Der Bundesfinanzhof hat entschieden, dass der freiwillige Wehrdienst allein zwar keinen Kindergeldanspruch begründet. Aber: Kindergeld kann dennoch gezahlt werden, wenn andere Voraussetzungen nach § 32 Abs. 4 EStG erfüllt sind – auch bei mehr als 20 Wochenstunden Dienstzeit.

Beispiel aus dem Urteil:

• Der Sohn absolvierte nach dem Abitur zehn Monate freiwilligen Wehrdienst.
• Die Familienkasse erkannte nur die Übergangszeit und die Grundausbildung an.
• Nach der Grundausbildung verrichtete der Sohn Dienst in einem Mannschaftsdienstgrad.
• Während dieser Zeit entschied er sich für ein Studium, konnte es aber nicht sofort antreten.
• Der BFH bejahte den Kindergeldanspruch auch für die Zeit zwischen Grundausbildung und Studienbeginn, da das Kind einen Ausbildungsplatz mangels Möglichkeit noch nicht antreten konnte.

Wichtig: Die Grundausbildung führt nicht zu einem Abschluss der ersten Berufsausbildung im Sinne des § 32 Abs. 4 Satz 2 EStG. Auch eine Vollzeit-Erwerbstätigkeit (z. B. als Zeitsoldat mit mehr als 20 Std./Woche) schließt den Kindergeldanspruch nicht aus, wenn z. B. ein Studienbeginn nur aus organisatorischen Gründen verzögert ist.

Nachweispflicht und Mitwirkung

• Kindergeld wird nur gewährt, wenn die Ausbildungswilligkeit und die Suche nach einem Ausbildungsplatz nachgewiesen werden können.
• Über 18-jährige Kinder müssen mitwirken.
• Ein nachträglich behaupteter Ausbildungswille reicht nicht aus – es muss ein konkreter Nachweis vorliegen (z. B. Bewerbungsunterlagen).

Steuertipp:
Bewerbungen und Absagen frühzeitig dokumentieren! Liegt kein Nachweis für einen bestimmten Monat vor, kann der Anspruch rückwirkend entfallen – auch bei tatsächlichem Ausbildungswillen.

Unterhaltsleistungen bei fehlendem Kindergeld

Fällt der Anspruch auf Kindergeld weg (z. B. wegen zu langer Wartezeiten), können Eltern Unterhaltszahlungen an das Kind als außergewöhnliche Belastungen nach § 33a Abs. 1 EStG geltend machen. Für 2024 beträgt der monatliche Höchstbetrag 982 Euro.

Ist auch die Ableistung des freiwilligen Wehrdienstes begünstigt?

Gibt es Kindergeld auch bei einer längeren Übergangszeit zum Studium?

In einigen Bundesländern – etwa in Rheinland-Pfalz – endet das Abitur bereits im März. Ein Studium beginnt jedoch meist erst im Oktober, eine Berufsausbildung oft im September. Eltern fragen sich daher, ob in dieser Zeit weiterhin Anspruch auf Kindergeld besteht.

Grundsatz: Übergangszeit bis zu vier Monaten

Ein Kindergeldanspruch besteht nach § 32 Abs. 4 Nr. 2b EStG grundsätzlich nur, wenn die Übergangszeit zwischen zwei Ausbildungsabschnitten höchstens vier volle Kalendermonate beträgt.

Beispiel:
Endet das Abitur im März, muss das Studium oder die Ausbildung spätestens im August beginnen, damit die Kindergeldzahlung nahtlos weiterläuft.

Längere Wartezeit: Kind dennoch berücksichtigungsfähig

Dauert die Übergangszeit länger als vier Monate, besteht kein Anspruch mehr über § 32 Abs. 4 Nr. 2b EStG. Ein Kind kann jedoch nach § 32 Abs. 4 Nr. 2c EStG berücksichtigt werden, wenn es mangels Ausbildungsplatz eine Ausbildung nicht antreten kann. Voraussetzungen:

• Das Kind bemüht sich nachweislich und ernsthaft um einen Studien- oder Ausbildungsplatz.
• Bewerbungen oder eine Zusage liegen vor, der Beginn ist aber erst zu einem späteren Zeitpunkt möglich (z. B. im Oktober).

Definition Studienbeginn und -ende

Laut BFH (Urteil vom 7.7.2021) beginnt ein Studium mit der ersten Teilnahme an Ausbildungsmaßnahmen – nicht bereits mit der Mitteilung der Prüfungsergebnisse. Es endet, wenn alle Prüfungsleistungen erbracht und schriftlich bekanntgegeben wurden.

Meldung bei längeren Wartezeiten wichtig

Kinder müssen sich unverzüglich als ausbildungsplatz- oder arbeitssuchend melden, wenn sich der Ausbildungsbeginn verzögert:

• Als ausbildungsplatzsuchend: Berücksichtigung bis zum 25. Lebensjahr.
• Als arbeitssuchend: Berücksichtigung bis zum 21. Lebensjahr.

Kindergeld bei Krankheit

• Kurze Erkrankung während der Ausbildung: Der Kindergeldanspruch bleibt bestehen.
• Länger als sechs Monate krank: Die Familienkasse prüft, ob die Ausbildung voraussichtlich fortgesetzt wird.
• Beendigung der Ausbildung wegen Krankheit: Anspruch entfällt – außer das Kind wird als behindert oder ausbildungsplatzsuchend berücksichtigt.

Hinweis: Bei voraussichtlich dauerhafter Erkrankung kann das Kind ggf. als „behindertes Kind“ berücksichtigt werden – auch über das 25. Lebensjahr hinaus (§ 32 Abs. 4 Satz 1 Nr. 3 EStG).

Tipp: Frühzeitiger Kontakt zur Familienkasse

Bei längeren Übergangszeiten oder Krankheit sollte frühzeitig die Familienkasse informiert werden. Wichtig sind geeignete Nachweise wie:

• Bewerbungsunterlagen oder Zulassungsbescheide,
• ärztliche Atteste bei Erkrankung.

Aktuelle Dienstanweisung der Familienkassen

Die Familienkassen orientieren sich an der überarbeiteten Dienstanweisung Kindergeld des Bundeszentralamts für Steuern (BZSt vom 26.5.2023, BStBl 2023 I S. 818). Diese setzt aktuelle BFH-Urteile verbindlich um.

Gibt es Kindergeld auch bei einer längeren Übergangszeit zum Studium?

Besteht Kindergeldanspruch auch bei freiwilligem Wehrdienst?

Ein Anspruch auf Kindergeld besteht grundsätzlich nicht während des Freiwilligen Wehrdienstes, da dieser nicht als Freiwilligendienst im Sinne des § 32 Abs. 4 Nr. 2d EStG gilt – anders als z. B. der Bundesfreiwilligendienst oder das freiwillige soziale Jahr. Eine analoge Anwendung ist laut BFH nicht möglich (Urteil vom 03.07.2014, III R 53/13), da Eltern während des Wehrdienstes üblicherweise keine Unterhaltskosten für das Kind haben.

Ausnahmen: Kindergeld trotz Freiwilligen Wehrdienst möglich

Ein Kindergeldanspruch kann dennoch bestehen, wenn das Kind folgende Voraussetzungen erfüllt:

• Berufsausbildung (§ 32 Abs. 4 Nr. 2a EStG),
• Übergangszeit zwischen Ausbildung und Wehrdienst (§ 32 Abs. 4 Nr. 2b EStG),
• Wartezeit auf einen Ausbildungsplatz (§ 32 Abs. 4 Nr. 2c EStG).

Aktuelles Urteil des Bundesfinanzhofs

Der BFH entschied am 20.02.2025 (III R 43/22), dass der Freiwillige Wehrdienst allein keinen Anspruch auf Kindergeld begründet. Jedoch kann ein Anspruch bestehen, wenn das Kind etwa auf einen Ausbildungsplatz wartet – auch dann, wenn es nach der Grundausbildung als Soldat mit über 20 Wochenstunden tätig ist.

Beispielfall:
Ein Kind leistet nach dem Abitur einen 10-monatigen Freiwilligen Wehrdienst. Die Familienkasse erkennt das Kindergeld nur für die Übergangszeit und die Grundausbildung an, nicht aber für die Zeit danach bis zum Studienbeginn. Der BFH widerspricht dem: Auch ohne begleitende Ausbildung kann ein Anspruch bestehen, wenn das Kind nachweislich keinen Ausbildungsplatz antreten konnte – etwa aus studienorganisatorischen Gründen.

Zudem gilt: Die Grundausbildung zählt nicht als abgeschlossene erstmalige Berufsausbildung im Sinne des § 32 Abs. 4 Satz 2 EStG.

Nachweise rechtzeitig erbringen

Der Kindergeldberechtigte muss das ernsthafte Bemühen des Kindes um einen Ausbildungsplatz nachweisen. Ein bloßer Entschluss reicht nicht – dieser muss durch Bewerbungen o. Ä. im selben Monat dokumentiert sein. Im Urteil wurde der Anspruch für einen Monat abgelehnt, weil sich der Wille des Kindes zum Studium erst später objektivierte.

Tipp: Frühzeitige Bewerbungen einreichen und Nachweise dokumentieren.

Besteht Kindergeldanspruch auch bei freiwilligem Wehrdienst?