Własne wypowiedzenie: Czy odprawa podlega zasadzie jednej piątej?
Przedwczesne zakończenie stosunku pracy przez pracodawcę jest dla pracownika zazwyczaj bolesne. W ramach polubownego rozstania pracownik często otrzymuje odprawę. W ramach rekompensaty za utratę pracy wypłacana jest odprawa, która jest również uwzględniana przy opodatkowaniu na preferencyjnych warunkach. Czy dotyczy to również sytuacji, gdy pracownik sam złoży wypowiedzenie?
Odprawa jest odszkodowaniem w rozumieniu § 24 nr 1a EStG i należy do "dochodów nadzwyczajnych". Dla tych dochodów nadzwyczajnych istnieje ulga podatkowa: obniżone opodatkowanie według tzw. zasady jednej piątej (§ 34 EStG). Wymagane jest jednak m.in., aby było to "szczególne zdarzenie". Ma to miejsce, gdy zakończenie lub zmiana umowy nastąpiła z inicjatywy pracodawcy lub gdy pracownik zawarł umowę o rozwiązaniu stosunku pracy pod znacznym naciskiem prawnym, ekonomicznym lub faktycznym lub przynajmniej w sytuacji konfliktowej w celu uniknięcia sporów.
Uwaga: Ulga podatkowa nie jest przyznawana, jeśli rozwiązanie umowy nastąpiło z własnej inicjatywy, czyli bez jakiejkolwiek inicjatywy pracodawcy.
Obecnie Sąd Finansowy w Münster orzekł jednak w pewnej sprawie, że odprawa jest również opodatkowana na preferencyjnych warunkach zgodnie z zasadą jednej piątej (§ 34 ust. 2 EStG), jeśli pracownik z własnej inicjatywy zawarł umowę o rozwiązaniu stosunku pracy. Pracownik zawarł umowę o rozwiązaniu stosunku pracy pod znacznym naciskiem faktycznym wymaganym przez orzecznictwo BFH, ponieważ działał w sytuacji konfliktowej w celu uniknięcia sporów dotyczących dalszego trwania stosunku pracy i żądanej przez niego wyższej klasyfikacji (FG Münster z 17.3.2017, 1 K 3037/14 E, rewizja IX R 16/17).
Zdaniem sędziów finansowych dla ulgi podatkowej nie ma znaczenia, że pracownik zwrócił się do pracodawcy i zażądał zawarcia umowy o rozwiązaniu stosunku pracy z odprawą. Do uznania sytuacji konfliktowej wystarczy, że istniała sprzeczna sytuacja interesów między pracodawcą a pracownikiem, obie strony konfliktu przyczyniły się do jego powstania, a strony rozwiązały konflikt w drodze konsensusu.
Te warunki zostały spełnione, ponieważ obie strony rozwiązały swoje konflikty interesów dotyczące przedwczesnego odejścia ze służby i wyższej klasyfikacji poprzez umowę o rozwiązaniu stosunku pracy.
Obecnie BFH podzielił to stanowisko i oddalił rewizję administracji finansowej. Oznacza to, że jeśli pracodawca wypłaci pracownikowi odprawę w związku z (polubownym) rozwiązaniem stosunku pracy, ustalenia faktyczne dotyczące tego, czy pracownik znajdował się pod faktycznym naciskiem, są zazwyczaj zbędne (wyrok BFH z 13.03.2018, IX R 16/17, BStBl 2018 II s. 709):
Jeśli odprawa jest wypłacana w różnych latach, ulga podatkowa przepada, orzekł Federalny Trybunał Finansowy (wyrok BFH z 6.12.2021, IX R 10/21).
Przypadek: Pracownik otrzymał odprawę w 2015 roku i premię startową w 2016 roku po utracie pracy. Urząd skarbowy odmówił ulgi podatkowej, co potwierdził BFH.
Uzasadnienie: Zasada jednej piątej obowiązuje nawet wtedy, gdy główna płatność następuje w jednym roku, a płatność częściowa w innym roku. Zasada nie obowiązuje, jeśli świadczenia są rekompensatą za to samo zdarzenie i nie ma skumulowanej wypłaty.
Wskazówka: Umowy zakładowe mogą być skomplikowane, zwłaszcza w przypadku różnych świadczeń. Premie sprinterskie, które mają na celu zachęcenie pracowników do wcześniejszego zakończenia stosunku pracy, są traktowane jako odszkodowanie i mogą podlegać zasadzie jednej piątej (Hessisches FG, orzeczenie z 31.5.2021, 10 K 1597/20).
