Zwrot kosztów szkolenia to koszty uzyskania przychodu
Bundeswehra umożliwia żołnierzom służby czasowej podczas służby wojskowej na koszt państwa podjęcie studiów wyższych, najczęściej medycyny. Żołnierze otrzymują wynagrodzenie, ale muszą zobowiązać się do co najmniej 10-letniej służby w Bundeswehrze jako oficerowie medyczni.
W wielu przypadkach żołnierze opuszczają jednak Bundeswehrę już po krótkim czasie, aby podjąć pracę w cywilu. Wówczas państwo żąda zwrotu otrzymanego podczas studiów stypendium szkoleniowego w wysokości ok. 1.800 Euro miesięcznie oraz kosztów dalszego kształcenia zawodowego.
W celu spłaty zazwyczaj sześciocyfrowych kwot zwrotu państwo udziela odroczenia i płatności ratalnych, ale żąda odsetek w wysokości 4 procent od odroczonych kwot. Obecnie Federalny Sąd Administracyjny w szeregu wyroków orzekł, że żołnierze służby czasowej, którzy na koszt państwa ukończyli studia wyższe i opuścili Bundeswehrę przed upływem okresu zobowiązania, muszą zwrócić państwu koszty kształcenia (wyroki BVerwG z 12.4.2017, 2 C 16.16; 2 C 5.16; 2 C 8.16 i inne).
- Zdaniem BVerwG państwo ma zasadniczo prawo do żądania zwrotu stypendium szkoleniowego przyznanego podczas studiów oraz kosztów dalszego kształcenia zawodowego. Ustawowo przewidziany obowiązek zwrotu nie narusza prawa własności byłego żołnierza, lecz stanowi odpowiednią rekompensatę za uzasadnione, lecz zawiedzione oczekiwania państwa, że żołnierz udostępni mu specjalistyczną wiedzę i umiejętności zdobyte na koszt państwa do końca okresu zobowiązania.
- W dwóch punktach należy jednak skorygować praktykę obliczeniową Bundeswehry:
- Okresy, w których zatwierdzeni oficerowie medyczni pełnią pełną służbę jako lekarze w szpitalu wojskowym, muszą prowadzić do zmniejszenia obowiązku zwrotu (tzw. wskaźnik służby). Dotyczy to również sytuacji, gdy w tym czasie odbywają specjalistyczne szkolenie.
- Ustalanie odsetek od kwot odroczonych jest niezgodne z prawem. Brakuje do tego wymaganej podstawy prawnej.
Niedawno w prasie pojawiła się informacja, że były oficer medyczny musi zwrócić Bundeswehrze 57.000 Euro kosztów studiów (Spiegel online z 14.1.2020). Osoba ta zobowiązała się do 17-letniej służby w Bundeswehrze, mogła następnie studiować medycynę na koszt Bundeswehry, otrzymując pokaźne stypendium szkoleniowe, została oficerem i mogła po studiach odbyć kliniczne szkolenie specjalistyczne na anestezjologa. Następnie przez kilka lat pracowała jako lekarz wojskowy na misjach w strefach kryzysowych, m.in. w Afganistanie. Następnie odmówiła służby wojskowej, została przedwcześnie zwolniona z Bundeswehry i musi teraz zwrócić część kosztów studiów.
Obecnie Sąd Administracyjny w Düsseldorfie orzekł, że żądanie zwrotu przez Bundeswehrę jest uzasadnione i były oficer medyczny musi zwrócić Bundeswehrze 57.000 Euro. Tylko w jednym punkcie sędziowie przyznali rację skarżącemu: Bundeswehra musi mu przyznać odroczenie lub spłatę ratalną tej kwoty (wyrok VerwG z 14.1.2020, 10 K 15016/16).
Zwrot kosztów kształcenia można odliczyć jako koszty uzyskania przychodu, ponieważ są one obiektywnie związane z pracą. Wydatki są uzasadnione ekonomicznie zarówno przez poprzedni, jak i nowy stosunek pracy. Z jednej strony są one nierozerwalnie związane z poprzednim zatrudnieniem, ponieważ bez umowy z poprzednim pracodawcą płatność nie byłaby możliwa.
Z drugiej strony wydatki mają również swoje ekonomiczne źródło w nowym stosunku pracy, ponieważ bez nowej umowy obowiązek zwrotu nie powstałby (wyrok BFH z 7.12.2005, I R 34/05).
Podobnie jak uzgodniony zwrot kosztów kształcenia w przypadku naruszenia umowy, możliwe jest uzgodnienie kary umownej. Kara umowna może być naliczona, jeśli działalność zostanie zakończona niezgodnie z umową przed upływem okresu zobowiązania. Płatności na pokrycie kary umownej można bezwarunkowo w pełni odliczyć jako koszty uzyskania przychodu lub koszty operacyjne. Miejsce odliczenia nie ma znaczenia.
Z jednej strony kara umowna może być związana z późniejszą pracą na własny rachunek, ponieważ to ona ją umożliwiła. Z drugiej strony może być również spowodowana głównie tym, że poprzednia praca na etacie nie była kontynuowana zgodnie z umową. Wówczas płatność byłaby uwzględniana jako koszty uzyskania przychodu (wyrok BFH z 22.6.2006, BStBl. 2007 II s. 4).
